ดังนั้นจึงได้ขันธ์ 5 ในทวาร 6 รวมเป็นขันธ์ 30 ถ้วน. แต่เมื่อว่า
โดยสังเขป สหชาตธรรมเหล่านี้ จัดเป็นขันธ์ ในทวารทั้ง 6. เมื่อตรัส
ขันธ์ 5 พร้อมด้วยปัจจัย ให้พิสดารว่า ไม่เที่ยง เป็นอันทรงแสดง
พระสูตรนี้ ตามอัธยาศัยของสัตว์ผู้จะตรัสรู้แล.
จบ อรรคกถาทุติยทวยสูตรที่ 10
จบ ฉันนวรรค 4

รวมพระสูตรที่มีในวรรคนี้ คือ

1. ปโลกสูตร 2. สุญญสูตร 3. สังขิตตสูตร 4. ฉันนสูตร
5. ปุณณสูตร 6. พาหิยสูตร 7. ปฐมเอชสูตร 8. ทุติยเอชสูตร
9. ปฐมทวยสูตร 10. ทุติทวยสูตร.

ฉฬวรรคที่ 5

1. ปฐมสังคัยหสูตร

ว่าด้วยผัสสายตนะ 6

[ 128] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ผัสสายตนะ 6 ประการนี้ ที่บุคคล
ไม่ฝึกฝน ไม่คุ้มครอง ไม่รักษา ไม่สำรวมระวังแล้ว ย่อมนำทุกข์หนักมาให้
ผัสสายตนะ 6 ประการเป็นไฉน คือ จักษุ โสตะ ฆานะ ชิวหา กาย
มนะ ที่บุคคลไม่ฝึกฝน ไม่คุ้มครอง ไม่รักษา ไม่สำรวมระวังแล้ว ย่อมนำ
ทุกข์หนักมาให้ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ผัสสายตนะ 6 ประการนี้แล ที่บุคคล
ไม่ฝึกฝน ไม่คุ้มครอง ไม่รักษา ไม่สำรวมระวังแล้ว ย่อมนำทุกข์หนักมาให้.
[129] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ผัสสายตนะ 6 ประการนี้ ที่บุคคล
ฝึกฝนดี คุ้มครองดี รักษาดี สำรวมระวังดีแล้ว ย่อมนำสุขมากมาให้
ผัสสายตนะ 6 เป็นไฉน คือ จักษุ โสตะ ฆานะ ชิวหา กาย มนะ
ที่บุคคลฝึกฝนดี คุ้มครองดี รักษาดี สำรวมระวังดีแล้ว ย่อมนำสุขมากมาให้
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ผัสสายตนะ 6 ประการนี้แล ที่บุคคลฝึกฝนดี คุ้มครอง
ดี รักษาดี สำรวมระวังดีแล้ว ย่อมนำสุขมากมาให้ พระผู้มีพระภาคเจ้า
ผู้สุคตศาสดา ครั้นได้ตรัสไวยากรณภาษิตนี้จบลงแล้ว จึงได้ตรัสคาถา
ประพันธ์ต่อไปอีกว่า.
[130] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลไม่สำรวมผัส-
สายตนะ 6 นั่นแหละ เว้นการสำรวมในอายตนะ
ใด ย่อมเข้าถึงทุกข์ บุคคลเหล่าใด ได้สำรวมระวัง